Klassieker in wording

Anderhalve millimeter is hij, en hij heeft mijn hart gestolen. Tobie Lolness. Pas dertien en op de vlucht voor een heel volk, zijn eigen volk. Nergens is hij nog veilig, overal, tot in de onderste takken van de boom, zitten ze hem op de hielen. En hij weet dat hij niet in hun handen mag vallen, want de straf zal vreselijk zijn. En dat allemaal omdat zijn vader, de grootste geleerde van zijn tijd, een opzienbarende ontdekking heeft gedaan over de boom waarin hun volk woont en dat geheim niet wil prijsgeven omdat het het voortbestaan van de boom in gevaar zou brengen.
Tobie Lolness. Op de vlucht is een onwaarschijnlijk mooi kinderboek. Het verhaal van Tobie - één, en dan nog een kleintje, tegen allen - is bloedstollend spannend, vol achtervolgingen die je hart sneller doen slaan, ongure types die je zelf niet zou willen tegenkomen, laat staan dat je Tobie in hun handen wilt zien vallen, nietsontziende speciaal daartoe gekweekte vechtmieren, geheimen van levensbelang, situaties vol uitzichtloosheid en wanhoop. Vol grote gevoelens ook - wraak, machtswellust, verraad, maar ook echte vriendschap en liefde. Een avonturenverhaal volgens de regels van de kunst, bovendien prachtig opgebouwd, waarbij je als lezer door het handige gebruik van tijdsprongen maar mondjesmaat te weten komt wat er aan de hand is. Timothée de Fombelle, die met Tobie Lolness debuteert (maar met zo'n naam natuurlijk móést gaan schrijven), toont meteen dat hij de regels van het vak, én de kunst, meer dan beheerst. Meesterlijk speelt hij de elementen van het genre uit, met veel gevoel voor actie - en met een naturel die je zelden tegenkomt.
Maar Tobie is meer dan een knap opgebouwd avonturenverhaal. Timothée de Fombelle (o-la-la, die naam) slaagt er tegelijkertijd in een hele wereld te scheppen. Een bijzondere, originele wereld, die hij tot in de kleinste details heeft weten uit te werken - op een bijzonder overtuigende manier. De eik als wereld: het is een fascinerend universum in miniformaat waarin alles, maar dan ook alles klopt. Fantasy? Ja, maar dan van de allerbovenste plank. Timothée de Fombelle (ik sluit mijn ogen en stel me hem voor als Philibert in Ensemble, c'est tout, inclusief débardeur en keurig kapsel) heeft een onvergetelijke wereld geschapen, veel origineler én veel authentieker dan het gros van de verzonnen werelden.
Maar Tobie is meer dan een duizelingwekkend goed fantasyverhaal. De eik waarin het boomvolk - Tobies volk - leeft alsof het de enige plek is waar leven is, vertoont erg veel trekjes van onze wereld. En heeft last van kwaaltjes en kwalen die verdacht veel op de problemen van onze aarde lijken. Het ruwsap dat Tobies vader ontdekt diep onder de schors en waarmee hij levenloze voorwerpen kan bewegen, maar dat hij niet wil prijsgeven aan de wereld omdat hij misbruik en uitputting vreest, de ongebreidelde machtswellust van Jo Mitch die alleen maar op winstbejag uit is, de angst en haat voor al wat anders is: de parallellen zijn voor een volwassen lezer duidelijk. En de boodschap is ook duidelijk, maar ligt er nooit te dik boven op.
En meer, Tobie Lolness is nog zoveel meer. Een boek vol gedachten die je zo in een doosje zou willen doen, bij gebrek daaraan staan er nu talloze potloodstreepjes in de marge. Een stilistisch pareltje ook, waarin alles zeldzaam zorgvuldig wordt uitgedrukt, met veel gevoel voor de poëzie van de taal - alweer zoveel streepjes in de marge. (En meteen ook een pluim voor de vertaalster, Eef Gratama, die van de Nederlandse vertaling óók een pareltje heet gemaakt.) En bovenal is het een portret van een hartveroverend schepseltje, gevoelig, teder, slim, sterk én kwetsbaar. Als we in de kinderliteratuur een nieuwe held nodig hebben, laat het dan Tobie zijn, held van één millimeter en een half!