Censuur

Censuur, daar doen we hier niet aan.
Een moeder die zin heeft in kindervlees, de halve wereld afschuimt op zoek naar het aller-, allerlekkerste vlees en dan voor ze het weet haar eigen bloedje opeet? Ja toch, Ik ruik kindervlees is zo'n verukkelijk boek.
Halewijntje en de struikrovers waarin Halewijntje wacht op de ridder met het witte paard, maar als die uiteindelijk komt, gaat hij ervandoor met Halewijntjes broer? Geen probleem!
Toegegeven, het verheven ideaal vertoont hier en daar al wel een barstje. Een griezelmeisje van Edward van de Vendel en Isabelle Vandenabbeele, nóg gruwelijker dan Rood Rood Roodkapje, waar Roodkapjes bijl aan het eind bloederig rood ziet, blijft nog even in de kast.
Maar nu, in deze tijden van luide bonzen op de deur, van opwinding wiebelende kinderbeentjes, van de geur van kruidnootjes en chocolade, is dat niet aan de orde. Straks vertrekt de stoomboot alweer naar Spanje, er mag dus nog wel eens een sintenboek uit de kast. Sinterklaas voor alle kinderen, bijvoorbeeld, een bundel Sinterklaasgerelateerde voorleesverhalen. Ik blader er even in voor het boek mee naar de woonkamer verhuist, mijn oog valt op 'Sinterklaas bestaat helemaal niet, zegt Jelle.' Mijn wenkbrauwen gaan een tikje omhoog. Ik lees verder, er wordt heel veel getwijfeld, maar uiteindelijk komt het wel goed. Hmmm. Censuur, daar doen wij hier niet aan. Maar aan Sinterklaas twijfelen ook niet.

Pieten (en één sint)

Kerstboom, anders

Bron: http://ijm.ijmstudio.nl/

Daarin

Wel honderd keer horen we het op een dag.
Een voet die in een schoentje moet.
Water dat in een beker moet.
Luierzalf die aan de poep moet.
Een puzzelstukje dat aan een ander vast moet.
Een dvd die in de dvd-speler moet.
Een hoofd dat in een muts moet.
Klein Ventje die tussen oma en opa op de bank wil.
'Daarin' is een bijzonder multifunctioneel woord.

Puzzelplezier

Ma Plus Belle Histoire d'Amour

Gisteren was het tien jaar geleden dat de Franse zangeres Barbara overleed. Morgen vindt in Parijs een concert plaats als hommage aan deze grote dame: 'Une cantate pour Barbara'. Tien jaar geleden zou ik al lang bij voorbaat een lang weekendje Parijs hebben geboekt, nu klik ik op YouTube-links en geniet. Merci, et chapeau bas !...

Sinterklaas was hier - voor en na

Verlanglijstje

'Ik ga er niet te veel in zetten,' zei Groot Ventje, 'want opa L. die heeft het als kind wel eens voorgehad dat hij vanalles vroeg, véél te véél hoor mama, en toen schreef de sint een brief terug dat als hij zoveel wou hij niks kreeg, en dat wil ik niet, hoor. Dus ik ga er maar een paar dingen in zetten. Ik denk wel dat als het er maar een paar zijn, dat ik die dan ga krijgen, wat denk jij?'

Altijd wonderlijk

Enkele maanden geleden vroeg een van de straffe madammen van Boekieboekie me, voor het door hen gekaapte nummer van Leesgoed, naar mijn favoriete voorleesboek. Geen gemakkelijke vraag. Er zijn zoveel mooie boeken, zoveel gekoesterde leesmomenten, zoveel verhalen die ik nog wil delen met mijn Ventjes. Heerlijke prille voorleesherinneringen heb ik aan Zomaar was je geboren en aan Maan, waar ben je?, maar evengoed kijk ik uit naar het moment dat de humoristische en soms gruwelijke boeken van Roald Dahl uit de kast kunnen en de gevoelige verhalen van Astrid Lindgren, het moment dat ik de spanning van De brief van de koning of van De langste weg in mijn stem kan leggen, of dat ik het poëtische en wondermooie De Wissewaswinkel kan voorlezen.
Eén favoriet voorleesboek - als ik onlangs niet een hoop mensen had overvallen met de vraag naar één favoriet Astrid Lindgrenboek, ik zou het een oneerlijke vraag vinden. Maar kom, het moest. Na veel nadenken kwam ik tot de conclusie dat er eigenlijk inderdaad maar één antwoord mogelijk was en ik schreef: 'Misschien wisten zij alles van Toon Tellegen. Of je ze nu voorleest aan je liefste, aan het wonder dat in je buik groeit, aan je kleuter van vier, of ze zelf voorgelezen krijgt op een zwoele zomeravond: deze dierenverhalen blijven verwonderen en bekoren. Soms melancholisch, vaak absurd, schijnbaar vanzelfsprekend maar zo buiten-gewoon, en altijd wonderlijk.'
Sinds gisteravond kan ik daaraan toevoegen dat het ook erg aangenaam is deze dierenverhalen, ditmaal uit Post voor iedereen, voorgelezen te krijgen als je 's avonds ziekjes en rillerig in bed ligt, met het dekbed tot onder je neus en een kersenpitkussentje tegen je buik. Met dank aan Mijn Liefste, de voorlezer van dienst.

Eindeloos kijkplezier

En wat had de sint nog mee, naast chocolade? Twee boeken, eentje van Muis voor Klein Ventje, en eentje over zichzelf voor Groot Ventje.
Groot Ventje is meteen in de ban. Charlotte Dematons, die ook al De gele ballon maakte, heeft er dan ook een prachtig kijk- en zoekboek van gemaakt, met heerlijke paginagrote prenten. Úren kun je ernaar kijken, en toch nog steeds vanalles ontdekken.
Groot Ventje geniet: het gigantische huis van Sinterklaas, met de vele pietenkamers, de eetkamer met de eindeloos lange tafel en de kindertekeningen aan de muur, de dressing van Sinterklaas die vol tabbaarden hangt, de badkamer van de goedheiligman, met een wit douchegordijn met rode mijtertjes op, of zijn werkkamer, waar ook de computer zijn intrede heeft gedaan. Groot Ventje kijkt zijn ogen uit. Het immense speelgoedpakhuis, waar alle pakjes worden gemaakt, met in de kelderverdieping een keuken, alleen maar voor lekkere dingen, boeit hem mateloos. 'O kijk, mama, daar staan de kranen zoals ik er eentje wil! Zou hij er zo eentje brengen?'
n het kijkplezier gaat maar door: de stoomboot propvol juten zakken, de aankomst van de sint, het huis waar al de hulpsinterklazen wachten, Sinterklaas en zijn pieten op de daken, het bezoek bij mensen thuis, de terugtocht, de aankomst thuis, waar een groots feest wacht om de verjaardag van de sint te vieren. De prenten zitten barstensvol leuke details en visuele knipoogjes: op de speelplaats van de pietenschool staan geen gewone klimrekken en glijbanen maar daken en schoorstenen, als de stoomboot aanmeert staat op de kade een massa kinderen te wachten, en wie goed kijkt ziet ook Roodkapje en het melkmeisje, twee van de hulpsinterklazen gaan elkeaar met hun staf te lijf... Een boek om eindeloos lang van te genieten!

Een voorproefje met enkele kijkblazijden vind je hier.

Sinterklaas was hier

Voorleesweek

Voorlezen is lezen met je oren.
Voorlezen is lezen voor wie dat nog niet zelf kan.
En voor wie dat al lang kan, maar sámen zo fijn
vindt.

Voorlezen is lachen en schateren en glimlachen.
Soms samen, soms om de beurt.
Voorlezen is zinnen krijgen en proeven van de
muziek van taal.
Voorlezen is samen stil zijn met woorden.

Voorlezen is een kind op de arm nemen op de trap.
Voorlezen is een handje geven bij het oversteken.
Voorlezen is even ver weg en veilig terug.
Dicht bij elkaar
en dan weer los.

Voorlezen is in de spiegel kijken
en erachter.
Voorlezen is de deur van de wereld op een kier zetten
en die beetje bij beetje wijd openen.

Voorlezen is pauze nemen in de drukte. Voorlezen is
kwali-tijd nemen.
Gegeven tijd. Gekregen tijd. Geschenktijd.

Het voorleeskwartiertje is een recht van alle kinderen,
braaf en stout,
groot en klein,
bruin en blank
en alle andere tinten.

Voorlezen is plezier voor twee: samen een walsje
draaien, een polka hoppen, swingen of kiezen voor
een slow. En wie de dans leidt? Soms de voorlezer.
Soms de luisteraar.

Voorlezen is luisteren en kijken.
Naar een verhaal.
Naar een kind.

(Majo de Saedeleer, Stichting Lezen, in de Voorleeskrant)

Voorlezen is altijd al het leukste kwartiertje van de dag, maar deze week staat het extra in de kijker. Veel voorleesplezier!

Magie

Een tijdje geleden fronste ik nog bij het vroege verschijnen van strooigoed in de warenhuizen, nu Groot Ventje en ik samen op de bank naar de intrede van de goedheiligman in Antwerpen zitten te kijken, lekker dicht tegen elkaar aangeknuffeld, ben ik weer helemaal verloren. Ik denk de commercie weg en kijk naar de ogen van Groot Ventje die groot worden als de stoomboot aan de kade aanmeert en de sint schermgroot in beeld komt. Hij wiebelt van opwinding bij de gedachte dat 'die hele onderkant van die boot vol pakjes zit, hé mama?', en zucht hoorbaar opgelucht wanneer Sinterklaas aankondigt dat er dit jaar geen stoute kinderen waren. Ik glimlach om zoveel herkenbaars, glimlach om de gekoesterde herinneringen. Sinterklaas is pure magie. Ik hoop dat die nog een tijdje mag duren.

Oud tot in de eeuwen der eeuwen

Een tijdje geleden zei Groot Ventje dat Sinterklaas de allerliefste was, die mocht in het bovenste vakje van zijn hart. De reden was duidelijk: 'In december brengt die altijd veel cadeautjes.'
Dat kon ik niet ontkennen, wetende wat er ook dit jaar alweer klaarstaat in de berging. Maar toch, december is wat het is: december. Van januari tot en met november is er van cadeautjes van de goedheiligman niks te merken. Wie, wie zorgt er dan voor de cadeautjes? Aha! 'Maar mama,' repliceerde Groot Ventje, 'het verschil is dat Sinterklaas dat nog altijd gaat doen als jullie al dood zijn.' Tja, dáár had ik niet op terug.
Toch lijkt die eeuwigheidswaarde van de grote kindervriend hem parten te spelen.
Gisteravond, voor het slapengaan: 'Sinterklaas is al heel oud he?'
Mijn Liefste: 'Ja.'
Groot Ventje: 'Maar hij was ook al heel oud toen wij er nog niet waren he?'
Mijn Liefste: 'Euh... ja.'
Groot Ventje: 'Dat is toch wel heel gek hé?'

Troostrijk

Wat konden Groot Ventje en ik vanavond beter lezen dan een prentenboek van Astrid Lindgren? In Schemerland, bijvoorbeeld, dat onlangs heruitgegeven werd.
Thomas ligt al tijden in bed, met pijn aan zijn been, en heeft zijn mama horen zeggen dat hij waarschijnlijk nooit nog zal kunnen lopen. Sinds hij dat gehoord heeft, tikt elke avond, als het begint te schemeren, meneer Rozenstaf tegen het raam, een vreemd, klein meneertje dat Thomas meeneemt naar Schemerland, dwars door het raam heen. In Schemerland kan alles. Hoe kan Thomas nou naar Schemerland als hij niet kan lopen? En als meneer Rozenstaf hem vraagt of hij de tram wilt besturen, of de bus, kan hij dat dan wel? 'Dat doet er niet toe,' zegt meneer Rozenstaf. 'Dat doet er niet toe in Schemerland.'
'Tot morgen in de schemering!' riep meneer Rozenstaf. En weg was hij. Net op dat ogenblik kwam mama de lamp aandoen', lees ik. 'Die dingen van Schemerland kunnen eigenlijk niet, hé,' zegt Groot Ventje. 'Niet echt, maar wel in een boek.' En hij voegt eraan toe: 'Ik denk dat hij dat allemaal droomt.' 'Of misschien denkt hij aan al die leuke dingen omdat hij zelf niets meer kan,' opper ik. De troost van de fantasie.
In Schemerland is een mooi, ontroerend boek dat werkelijk boordevol troost zit. Marit Törnqvist maakte er heerlijke, gevoelige illustraties bij, die drijven op sfeer en perfect passen bij het dromerige van dit verhaal. De tekening van Gamla Stan, gezien vanuit het perspectief van Thomas en meneer Rozenstaf die erover vliegen, net op het schemermoment dat 'de lichtjes nu in alle huizen aangestoken werden', is een juweeltje.

Favoriet

Een tijdje geleden vroeg ik een aantal mensen naar hun favoriete Astrid Lindgren-boek. Van een leerkracht tot een leesbevorderaar, van de vertaalster tot de onderzoekster, van een door Astrid Lindgren gefascineerde moeder tot de ambassadeur van Zweden: welk boek koesteren zij het meest? Dat lees je straks in Leesgoed.
Maar wat is nu eigenlijk míjn favoriet, vraag ik me af. Twee titels komen bovendrijven. Ik las ze allebei als kind, samen met nog vele andere boeken van Lindgren, en ze hebben blijkbaar een onuitwisbare indruk op me gemaakt. Ik twijfel, de keuze valt me moeilijk, erg moeilijk. Mio, mijn Mio, waarvan alleen al de titel me haast ogenblikkelijk terugvoert naar de talloze keren dat ik het als kind las? Wat een prachtige fantasy avant la lettre, wat een onweerstaanbaar verhaal van vriendschap en heldenmoed, van verlangen en liefde. Nog voel ik de ongelooflijke betovering die van het boek uitging, nog word ik week van al de emotie die alleen in al de titel vervat zit. Of toch De gebroeders Leeuwenhart? Die prachtige klassieker over doodgaan en de liefde tussen twee broertjes, maar over zoveel meer ook nog, dat aangrijpende meesterwerk waarover Astrid Lindgren zelf zei: 'Dit verhaal begint droevig, dan wordt het doodgriezelig, maar het is erg mooi en eigenlijk heel vrolijk.' Het is een oud, beduimeld exemplaar dat ik uit mijn boekenkast haal, met veel potloodstreepjes in de marge. Ik begin te lezen.
'Toen Jonatan thuiskwam, heb ik er wél met hem over gepraat.
"Weet jij al dat ik dood ga?" zei ik huilend.
Jonatan dacht even na. Hij wou misschien niet zo graag antwoord geven, maar zei na een poosje: "Ja, dat weet ik."
Toen huilde ik nog erger.
"Hoe kán het zo erg zijn?" vroeg ik. "Hoe kan het zo erg zijn dat sommige mensen nog vóór ze tien jaar zijn, dood moeten gaan?"
"Hoor eens, Kruimel, ik geloof niet dat het zo erg is," zei Jonatan. "Ik geloof dat je het fijn krijgt."'
Meteen voel ik weer de tranen prikken die over de wangen stroomden van het kind dat ik ooit was.
Nee, ik kan niet kiezen, het is hoe het is: ik heb twéé favoriete Astrid Lindgren-boeken.

Taartje

Vandaag, 14 november, wordt over de hele wereld gevierd dat precies honderd jaar geleden Astrid Lindgren geboren werd. Op zoek naar een foto voor boven een post over haar, doorblader ik het fotoboek Astrid Lindgren. Haar leven in beelden en schuim ik het internet af. Al snel weet ik welke foto ik wil. 1988, Annie M.G. Schmidt, in die dagen wel eens 'de echte koningin van Nederland' genoemd, ontvangt de prestigieuze Hans Christian Andersen-prijs. Astrid Lindgren, die de prijs vele jaren daarvoor ontving, is op de uitreiking aanwezig. Ik vind een foto van de gelegenheid, maar niet degene die ik zoek: Annie en Astrid, twee krasse oude dametjes, zitten naast elkaar aan tafel en delen een taartje. Een prachtfoto. Mijn ongelovige ik kan het niet laten te denken: zouden ze nu ook een taartje aan het eten zijn, die twee grote dames van de kinderliteratuur, om Astrids verjaardag te vieren, ergens in Nangijala?

Weerzien

Twintig jaar zowat moet ertussen liggen. Toen stond ons tafeltje in Baarle-Hertog/Baarle-Nassau, nu in Mechelen. Toen had ik een stukgelezen exemplaar van Je moet dansen op mijn graf mee en hopen bewondering, de haast blinde adoratie van een tiener, nu een notitieschrift, een bandrecordertje en een lijstje prangende vragen. Én hopen bewondering, zij het van het minder blinde type. Toen was er de aangename schok van de herkenning, nu de warmte van het weerzien. Toen praatte en praatte ik, alsof alles op die middag moest worden gezegd, opgewonden als een kind in een snoepwinkel, nu stop ik na een lang interview het bandje en praten we over leven en liefde en werk, over jong zijn en oud worden, over ouder worden en jong blijven, over beslissende keuzes en gekoesterde herinneringen. Veel is er veranderd, veel ook niet. 'I was at the Antwerp book fair,' zei hij, 'and someone came to me and asked me if I remembered the North South meetings in Baarle, he was the man who organised them, he said. I said, of course I do, that's where I met Karin for the first time.' Even ben ik sprakeloos, dan heffen we het glas. Op de vriendschap, hoe kan het anders.

Warm gehouden

Het doet deugd, schreef ik ongeveer een jaar geleden.
Ook dit jaar weer deed het deugd. De boeiende lezingen en workshops, de prikkelende ballonnetjes die werden opgelaten, de begeestering van mensen die mijn passie delen: de Dagen van de Literatuureducatie worden een mooie traditie. Dit jaar met een verguld randje door de enthousiasmerende lezingen van keynote gast Aidan Chambers. Zijn ideeën over literatuur, leesbevordering en literatuuronderwijs zijn me ondertussen zeer vertrouwd, ik ken de teneur van zijn betoog, ik heb veel van zijn teksten wel al eerder gehoord, ik ken de knepen van de geboren spreker. Toch leef ik keer op keer op, toch zit ik keer op keer haast ademloos te luisteren, toch voel ik keer op keer de passie opflakkeren. Aidan Chambers weet als geen ander mensen warm te maken én te houden voor de literatuur. Het heeft deugd gedaan.

Hartelijk

Een halve dag later zit ik in het station Brussel-Zuid aan een tafeltje van Exki. De hazelnootkoffie is verrukkelijk. In de verte komt Sara Fanelli aangerend. Ze verontschuldigt zich voor het oponthoud en voor haar ochtendgezicht en omhelst me met een hartelijkheid alsof we elkaar al jaren kennen. I like your preparation, zegt ze als ik weer bij het tafeltje sta met het glaasje water dat ze besteld had, I hope I have an answer to your questions. Het is geen wiskunde-examen, ik houd van haar werk, haar illustraties fascineren me al jaren, ik ben blij dat ik haar nu ontmoet en kan interviewen, het ijs is gebroken. Ze vertelt over haar kindertijd in Firenze, de stad vol kunst die ze verliet om in Londen art te gaan studeren, over haar liefde voor het boek als object, over haar manier van werken, haar ogen fonkelen als ze door haar boeken bladert en details aanwijst, ze lacht als ik haar vertel hoe ik met Groot Ventje Wolf las, glimlacht bescheiden bij elk compliment, praat met de gedrevenheid en beslistheid van een kunstenaar over de keuzes in haar werk en wijdt uit over Pinokkio. Veel te snel nadert het vertrekuur van de Eurostar. We stappen snel naar de vertrekhal, babbelen nog even over goeie vriendinnen die respectievelijk met een Belg en een Engelsman getrouwd zijn en nu in respectievelijk Brussel en Houston/Londen wonen, omhelzen elkaar. Sara Fanelli verdwijnt richting Eurostar, ik zoek perron 12 op, waar de trein drie kwartier vertraging heeft door een 'persoonsongeval'. Ik verdring het akelige verhaal achter dat vreemde woord, koop chocolaatjes voor mijn Ventjes, blader door de boeken in mijn tas en voel me gelukkig en bevoorrecht dat ik deze gedreven, getalenteerde maar vooral ook warme en hartelijke vrouw heb leren kennen.

Prikkelend en prachtig

In Mechelen werd vrijdagavond de tentoonstelling Pinokkio geopend, een project van De dagen, geïnspireerd door het prachtige boek van Sara Fanelli. Een tentoonstelling op basis van het werk van Fanelli: de lat lag meteen hoog voor deze nieuwe vzw.
Voor het lint werd doorgeknipt door het schattigste jongetje in de zaal, interviewde Majo de Saedeleer Sara Fanelli - innemend en begeesterend - en kregen we een voorproefje van het concert dat bij het Pinokkioproject hoort, prachtige, prikkelende liedjes, waarvan er nu al eentje in mijn hoofd blijft hangen. Ik kijk uit naar het concert.
Prikkelend is ook de tentoonstelling. Kleinschalig, maar wondermooi. De circustent betovert door haar warme kleurengloed, het atelier van Gepetto is tegelijk een uitnodigende knutselplek voor de bezoekers, de kijkkastjes bieden een intrigerende inkijk in de wonderlijke wereld van Fanelli. De receptie lonkte, maar met het glas in de hand bleef ik terugkeren naar de tentoonstelling. Ik kan niet wachten tot we ze opniew bezoeken, mét Klein en Groot Ventje dit keer.

Papa wordt krokodil

Ondertussen zagen we op het Rode Hond-festival ook de voorstelling De reuzenkrokodil en Mijn vader, en is in Antwerpen de Boekenbeurs van start gegaan, met een veel te drukke openingsavond, waar Groot Ventje verrukt was over het échte huis van Jules, maar vooral toch een parcours uitstippelde dat ons van het ene kommetje met chips naar het andere dienblad met hapjes leidde.
Mijn vader, een bewerking van het verhaal van Toon Tellegen door slagwerktrio Triatu, verraste door de kunde van de slagwerkartiesten, maar de wisselwerking met de vertelde verhalen viel me wat tegen.
Dan liever De reuzenkrokodil van MaxTak, naar het prentenboekvan Roald Dahl. Wat een feest! Vader, moe na een dag hard werken, wil zijn tienkoppige kroost het liefst zo snel mogelijk onder de wol om eindelijk bij een lekker kopje thee zijn krant te kunnen lezen. Maar dat is buiten de kinderen gerekend. Zij zijn nog lang niet van plan te gaan slapen. Hij vertelt ze dan maar het verhaal van de reuzenkrokodil, die uit de rivier komt en naar de stad trekt om een lekker mals jongetje op te peuzelen. Op zijn weg ontmoet hij verschillende dieren die hij vertelt van zijn slimme plannetjes waarmee hij kinderen zal verschalken. Stilaan nadert hij de stad.
René Groothof is werkelijk schiterend als goeiige, vermoeide vader én als de gemene krokodil 'vol slimme streken en stiekeme plannetjes' waarin hij vertellend steeds meer verandert. Zijn mimiek is geweldig, de liedjes die hij zingt zijn uitnodigend en worden begeleid door het veelzijdige orkest MaxTak, voor de gelegenheid uitgedost in pyjama en nachthemd. De muzikanten spelen de rollen van de kinderen, maar zetten ook een prachtige muzikale prestatie neer. Een uur lang is het griezelen én lachen geblazen, maar vooral ook genieten van de prachtprestatie van Groothof. Een heerlijke voorstelling!